JÓZEF HALLER (1873-1960)

         Urodził się 13 sierpnia 1873 r. w Jurczycach koło Krakowa, w rodzinie ziemiańskiej. Początkowo uczęszczał do niemieckiej szkoły powszechnej we Lwowie. Od 1883 r. był uczniem niższej szkoły realnej w Koszycach. W 1890 r. wstąpił do wyższej szkoły realnej (korpusu kadetów) w Hranicach, a po jej ukończeniu studiował na wydziale artylerii w Akademii Wojsko-Technicznej w Mödling. 18 sierpnia 1895 r. został mianowany podporucznikiem i przydzielony do 11 pułku artylerii we Lwowie.

         Po wybuchu I wojny światowej na krótko zmobilizowany do armii austriackiej. Przeniesiony następnie do powstającego we Lwowie Legionu Wschodniego, stał się jednym z jego organizatorów. 13 lipca 1916 r. mianowano go dowódcą II Brygady Legionów. W nocy z 15 na 16 lutego 1918 r. w proteście wobec postanowień traktatu brzeskiego będąca pod jego rozkazami II Brygada przedarła się przez front austriacko-rosyjski pod Rarańczą i 6 marca połączyła się z oddziałami II Korpusu Polskiego w Sorokach. 10 marca mianowano go dowódcą 5 Dywizji Strzelców Polskich, a 28 marca objął dowództwo nad II Korpusem, otrzymując jednocześnie stopień generała.

         11 maja 1918 r. na czele II Korpusu stoczył pod Kaniowem bitwę z przeważającymi liczebnie wojskami niemieckimi. W jej wyniku oddziały Korpusu zostały rozbite. Unikając niewoli dotarł do Moskwy, a następnie przez Murmańsk do Francji.

         17 lipca 1918 r. wszedł w skład Komitetu Narodowego Polskiego, który 4 października wyznaczył go dowódcą Armii Polskiej we Francji, po tym jak 4 czerwca 1917 r. prezydent tego kraju Raymond Poincare podpisał dekret o jej utworzeniu. W 1919 r. 70 tys. armia – zwana od koloru mundurów Błękitną Armią - powróciła do Polski, gdzie weszła do struktur odradzającego się Wojska Polskiego. 30 sierpnia tego roku Haller mianowany został generałem broni.

         We wrześniu 1939 r. przekroczył granicę polsko-rumuńską i przez Jugosławię przedostał się do Francji. 3 października objął funkcję ministra bez teki w rządzie gen. Władysława Sikorskiego. Od końca grudnia do maja 1940 r. przebywał w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie, przekonując m.in. tamtejszą Polonię do wstępowania w szeregi powstającego we Francji Wojska Polskiego.

         Po wojnie zamieszkał w Londynie. Aktywnie uczestniczył w emigracyjnym życiu politycznym, będąc m.in. od 1948 r. członkiem zarządu Stronnictwa Pracy.    

    Józef Haller zmarł 4 czerwca 1960 r. w Londynie. Pochowano go na cmentarzu Gunnersbury. W 1993 r. jego szczątki powróciły do kraju i zostały złożone w kościele garnizonowym pod wezwaniem św. Agnieszki w Krakowie. Odznaczony był m.in.: Orderem Orła Białego, Virtuti Militari V kl. oraz czterokrotnie Krzyżem Walecznych.

         Rok 2017 ogłoszony został rokiem Hallera.

         Opracowano na podstawie portalu historycznego dzieje.pl